Εξετάσεις

Και αν νιώθεις πως "κόβεσαι" συνέχεια στα μαθήματα της ζωής είναι γιατί αυτές είναι οι πιο δύσκολες εξετάσεις, αυτές που δίνεις κάθε μέρα... Αλλά μπορείς να χαλαρώσεις... Σε αυτές τις εξετάσεις κανείς δεν κόβεται πραγματικά και κανείς δεν περνάει... Δεν υπάρχουν εξεταστές ούτε βαθμολογίες... Σε αυτές τις εξετάσεις είσαι μόνο εσύ και το γραπτό σου... Και τα θέματα αλλάζουν συνέχεια... Και, επίσης... Δεν υπάρχουν σωστές απαντήσεις... Μπορείς να γράψεις ό, τι θες, όπως το θες... Και αν δεν σου αρέσει... Μπορείς να σβήσεις και να γράψεις, ξανά και ξανά και ξανά... Γιατί όπως αλλάζουν οι ερωτήσεις έτσι αλλάζεις κι εσύ μαζί τους... Και ακόμα και σε εκείνα τα μεγάλα ερωτήματα που παραμένουν ίδια καθώς περνάει ο χρόνος... και πάλι έχεις δικαίωμα να γυρίσεις προς τα πίσω κοιτάζοντας προς τα μπροστά και να αλλάξεις ή να μην αλλάξεις αυτά που απάντησες...

Και, σε αυτές τις εξετάσεις, μπορείς να ζητήσεις και βοήθεια αν θέλεις... Είτε από τα βιβλία είτε από τους ανθρώπους που δίνουν κι αυτοί τις ίδιες εξετάσεις μαζί σου, με διαφορετικό τρόπο αλλά τις ίδιες εξετάσεις... Κανείς, φυσικά, δεν θα γράψει το γραπτό σου για εσένα... Και ούτε γίνεται να αντιγράψεις... Κανένα σκονάκι δεν μπορεί να σε βοηθήσει... Αλλά αν ρωτήσεις τα βιβλία... μπορεί κάτι να έχουν να σου δείξουν... Και αν ρωτήσεις τους ανθρώπους... μπορεί κάτι να έχουν να σου πουν... κάτι χρήσιμο για εσένα... Και σε αυτό που θα σου δείξουν ή θα σου πουν μπορεί να βρεις τον έαυτό σου ή και να τον χάσεις... Και αυτή η ανακάλυψη ή η απώλεια θα οδηγήσει το χέρι σου να βρει τις κατάλληλες λέξεις για να τις γράψει στο χαρτί...

Και μην βιαστείς να απορρίψεις όλα αυτά που γράφονται στο πρόχειρο... Πολλές φορές η ουσία βρίσκεται στα πρόχειρα χαρτιά και όχι στα καθαρογραμμένα... Στα «λάθη», στις μουτζούρες, στα χωρίς λύση προβλήματα, στα χωρίς κατάληξη συμπεράσματα, σε εκείνες τις χωρίς αποτέλεσμα σκέψεις, σε εκείνες τις χωρίς τέλος προσπάθειες, που φαίνονται να μην οδηγούν πουθενά μα είναι οι ίδιοι οδηγοί... Καμιά φορά, εκεί συμβαίνουν οι πιο σπουδαίες διαδικασίες... Καμιά φορά, το πιο σπουδαίο βήμα είναι αυτό το ένα βήμα πριν την λύση... Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα... Η αξία του πρόχειρου δεν μετριέται ανάλογα με το αν κατάφερε ή όχι να γίνει καθαρογραμμένο... Για αυτό να σέβεσαι τα πρόχειρα για να μπορείς να χαίρεσαι τα καθαρογραμμένα... Και να εκτιμάς και να αγαπάς και τα δύο...

Και αν πάλι δεν νιώθεις καμία ανάγκη να καθαρογράψεις, να μην καθαρογράψεις... Και αν πάλι δεν νιώθεις καμία ανάγκη να προχειρογράψεις, να μην προχειρογράψεις... Δεν είσαι υποχρεωμένος να προχειροκαθαρογράψεις τίποτα... Μπορείς να επιλέξεις να γράψεις μόνο στο πρόχειρο, μπορείς να επιλέξεις να γράψεις κατευθείαν στο καθαρό... Μπορεί να μην έχεις πρόχειρο και να μην έχεις καθαρό... Δικές σου οι εξετάσεις... Δικοί σου και οι κανονές...

Και αν σου τελειώσει το στυλό, γράψε με το μολύβι... Κι αν σου τελειώσει το χαρτί, γράψε στο χέρι... Δεν έχει σημασία με τι... Δεν έχει σημασία το πού... Αρκεί να συνεχίσεις να γράφεις...

Κι αν κουραστείς να γράφεις, αν βαρεθείς να εκφράζεσαι μέσα από τον γραπτό λόγο, μπορείς πάντα να επιλέξεις να μιλήσεις, μπορείς να εκφραστείς μέσα από τον προφορικό λόγο... Αρκεί να συνεχίσεις να μιλάς...

Γιατί αυτές οι εξετάσεις είναι, ταυτόχρονα, προφορικές και γραπτές... Μπορούν να γίνουν ό, τι θέλεις εσύ, ανάλογα με την διάθεση σου... Αρκεί να συνεχίσεις να γράφεις ή να μιλάς... ή να εκφράζεσαι με όποιον άλλον τρόπο επιλέξεις να δημιουργήσεις... Δεν έχει σημασία το πώς... Αρκεί να εκφράζεσαι... Αρκεί να συνεχίσεις...

Και αν θέλεις να ρίξεις μια ματιά στις σημειώσεις σου, να ρίξεις και δύο και τρεις και εικόσι ματιές... Να τις συμβουλευτείς τις σημειώσεις σου, όσο και όπως μπορείς, να τις φροντίζεις, να τις ανανεώνεις, να τις συμπληρώνεις, να τις εξελίσσεις... Αυτές οι σημειώσεις σου υπάρχει περίπτωση αργότερα να χρησιμεύσουν στις εξετάσεις κάποιου άλλου... Αυτές οι σημειώσεις, όσο ασήμαντες κι αν σου φαίνονται τώρα, είναι στην πραγματικότητα απέραντα σημαντικές. Και αυτές οι σημαντικές σημειώσεις μπορεί αργότερα να γίνουν σοφές συμβουλές...

Και αν χρειάζεσαι περισσότερο χρόνο, σταμάτα να κοιτάζεις το ρολόι σου και θα τον έχεις... Ο πιο απλός τρόπος για να αποχτήσει κανείς περισσότερο χρόνο είναι να σταματήσει να κοιτάζει το ρολόι του. Οι δείχτες είναι αυτοί που σε αγχώνουν όχι οι ώρες που περνούν... Σταμάτησε τους δείχτες και αμέσως θα σταματήσεις να μετράς και τον χρόνο... Ο χρόνος θα κυλάει όπως κυλάει... και εσύ θα συνεχίσεις όπως θα συνεχίσεις...

Αυτά είχα να σου πω...
Αυτά τα λίγα...
Αυτά είχα να σου γράψω...
Αυτά τα ελάχιστα...

Και εγώ τις ίδιες εξετάσεις δίνω... Χαμένη στα δικά μου πρόχειρα και στα δικά μου καθαρογραμμένα... Ανάμεσα στα τελειωμένα στυλό και στα ατελείωτα χαρτιά... (ή ανάμεσα στα ατελείωτα στυλό και στα τελειωμένα χαρτιά)... Ανάμεσα στα ανοιχτά βιβλία και στους κλειστούς ανθρώπους... (ή ανάμεσα στα κλειστά βιβλία και στους ανοιχτούς ανθρώπους)... Με το σπασμένο ρολόι στο χέρι μου, με τους σταματημένους δείχτες... Με τα σπασμένα συναισθήματα μέσα μου, με τις σταματημένες σκέψεις... Τις ίδιες εξετάσεις δίνω... Κάθε μέρα... Μαζί σου... Τα ίδια αναπάντητα ερωτήματα προσπαθώ να απαντήσω... Τα ίδια αφόρητα προβλήματα πασχίζω να λύσω... Γράφοντας και μιλώντας και βρίσκοντας καινούριους τρόπους έκφρασης... Ανανεώνω τις σημειώσεις μου... Μήπως αργότερα σου χρειαστούν... Μήπως αργότερα σου χρησιμεύσουν... Μα θέλω να το ξέρεις... Κι εγώ... Τις ίδιες εξετάσεις δίνω... Μαζί σου...

Για αυτό αν θέλεις να με ρωτήσεις κάτι... Να με ρωτήσεις... Μήπως σε βοηθήσει αυτό που θα σου πω... Μήπως είναι χρήσιμο για εσένα... Μήπως αυτό οδηγήσει το χέρι σου να γράψει κάτι που σου χρειάζεται ή κάτι που σε εκφράζει... Μήπως το χέρι μου βοηθήσει το χέρι σου να βρει τις κατάλληλες λέξεις για να τις γράψει στο χαρτί... Για αυτό αν θέλω να σε ρωτήσω κάτι... Θα σε ρωτήσω... Μήπως το χέρι σου βοηθήσει το χέρι μου να βρει τις κατάλληλες λέξεις για να τις γράψει στο χαρτί...

Γιατί σε αυτές τις εξετάσεις δεν χωράει κανένας ανταγωνισμός... κανένας καλύτερος από τον άλλον κανένας χειρότερος, κανένας δεν διεκδικεί την πρώτη θέση κανένας δεν βρίσκεται στην τελευταία, καμία λίστα με πάνω και κάτω ονόματα, καμία αποτυχία, καμία επιτυχία, δεν υπάρχουν θέσεις, δεν υπάρχουν λίστες, δεν υπάρχουν θετικά και αρνητικά αποτελέσματα, δεν υπάρχει γραμμή που πρέπει να ξεπεραστεί, δεν υπάρχει βαθμός που πρέπει να γραφτεί. Δεν υπάρχει βάση, δεν υπάρχει κορυφή. Δεν υπάρχουν δάσκαλοι ή μαθητές. Δεν υπάρχει πυραμίδα εξουσίας. Δεν υπάρχουν ανώτεροι ή κατώτεροι. Όλοι είμαστε δάσκαλοι και μαθητές. Όλοι διδάσκουμε και μαθαίνουμε. Όλοι γράφουμε και όλοι σβήνουμε. Όλοι ρωτάμε ακόμα και όταν δεν απαντάει κανένας. Και όλοι προσπαθούμε να απαντήσουμε.

Για αυτό το χέρι μου καταλαβαίνει γιατί τρέμει το δικό σου το χέρι. Γιατί κι ας γράφουμε σε διαφορετικό χαρτί οι εξετάσεις μας είναι, περίπου, οι ίδιες. Και το δικό μου χέρι τρέμει...

Και σε αυτές τις εξετάσεις... δεν υπάρχουν sos θέματα... όλα τα θέματα είναι sos… Δεν υπάρχουν περιττές σελίδες στα βιβλία για να προσπεραστούν, δεν υπάρχουν ανούσιες παράγραφοι στα κείμενα για να διαγραφούν, η κάθε φράση έχει την δική της σημασία και η κάθε λέξη την δική της αξία... Τίποτα δεν μπορεί να προσπεραστεί ή να διαγραφεί... Όλα θα τα διαβάσεις ανεξάρτητα με το τι θα επιλέξεις να γράψεις... Όλα θα τα αφήσεις να περάσουν μέσα σου ανεξάρτητα από το τι θα επιλέξεις να βγάλεις προς τα έξω...

Και σε αυτά που γράφεις να μην ξεχάσεις... τίποτα να μην γράφεται τυπικά, όπως υποτίθεται πως πρέπει, όπως νομίζεις πως υποτίθεται πως πρέπει, αυτά που θα γραφτούν να γράφονται σαν να μην πρόκειται να διαβαστούν, να γράφεις για εσένα, μόνο για εσένα, και να είσαι σίγουρος πως τότε αυτό που γράφεις θα αφορά και όλους τους άλλους. Γιατί η ξεχωριστή μας αλήθεια είναι αυτή που μας αγγίζει όλους ανεξαιρέτως.

Και σε αυτές τις εξετάσεις δεν υπάρχουν ορθογραφικά ή συντακτικά λάθη, δεν υπάρχουν κανόνες γραμματικής, δεν υπάρχουν όρια εννοιολογικά, ούτε περιθώρια εκφραστικά... Μπορείς να γράψεις όπως και όσο θέλεις... Δεν υπάρχει περιορισμός φράσεων... Συγκεκριμένος αριθμός λέξεων... Το μόνο που υπάρχει είναι ελευθερία... Λόγου και σκέψης και έκφρασης...

Και όλη αυτή η γνώση, και όλη αυτή η ζωή, δεν πάει χαμένη... Γιατί περνάει από τον έναν στον άλλον, από τρεμάμενο χέρι σε τρεμάμενο χέρι, από τσαλακωμένο χαρτί σε τσαλακωμένο χαρτί...

Και όταν νιώσεις πως έγραψες όσα είχες να γράψεις... Να σκέφτεσαι πως αποκλείεται να συμβαίνει αυτό, δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχεις κάτι παραπάνω να γράψεις... κάτι παραπάνω να πεις... Είναι ανεξάντλητα τα θέματα και ανεξάντλητες και οι απόψεις σου πάνω σε αυτά... Αν χρειαστεί να σταματήσεις για λίγο, να σταματήσεις... Γνωρίζοντας, όμως, πως υπάρχουν κι άλλα να προσφέρεις, πάντα υπάρχουν κι άλλα... Και όταν βρεις ξανά την δύναμη και την συγκέντρωσή σου... να συνεχίσεις να γράφεις εστιασμένος σε αυτά που θέλεις να γράψεις... Να το θυμάσαι... Είσαι μια ανεξάντλητη ανθρώπινη πηγή... Από εκεί, λοιπόν, να αντλήσεις αυτά που γράφεις... από εσένα... και θα δεις... τα χέρια σου δεν θα τρέμουν πια... Γιατί η σταθερότητα του κέντρου της ψυχής κάνει και τα άκρα του σώματος να είναι σταθερά... Γιατί το κέντρο της ψυχής σταθεροποιεί και τα άκρα του σώματος...

Και όταν τα χέρια μας δεν τρέμουν πια τότε θα γίνει σταθερή και ισχυρή και η γραφή μας...

Και αυτή, ίσως, θα είναι η καλύτερη στιγμή των εξετάσεων... Αυτή η αλλαγή... Ανυπομονώ και να γράψω και να διαβάσω αυτού του είδους την γραφή... Μα μέχρι τότε θα συνεχίσω να γράφω μέσα από το τρεμάμενο ελπίζοντας στο σταθερό... Ο χρόνος θα κυλάει όπως κυλάει... και εγώ θα συνεχίσω όπως θα συνεχίσω...

Και σε αυτές τις εξετάσεις... γράφονται... τα πιο ανθρώπινα κείμενα που γράφτηκαν ποτέ, τα δικά μας... Με τρεμάμενο ή σταθερό γραφικό χαραχτήρα... Με τρεμάμενο ή σταθερό χαραχτήρα... γράφουμε τις ιστορίες μας...

Και είναι, το ξέρεις και το ξέρω, οι πιο δύσκολες εξετάσεις του κόσμου... Μα είναι και οι μόνες που πραγματικά αξίζει να τις δίνει κανείς...

Και δεν υπάρχουν άλλες εξετάσεις πέρα από αυτές... Αυτές είναι όλες κι όλες...

Για αυτό να μην ξεχνάς το σημαντικότερο... Να τις ευχαριστηθείς...

Αυτά είναι τα θέματά σου...
Αυτά είναι τα χαρτιά σου...
Αυτός είσαι εσύ...
Και αυτή είναι η μοναδική σου εξεταστική...

Η ίδια η ζωή.