Συνέντευξη;
Πριν λίγες ημέρες ανακάλυψα μέσα από τον κόσμο του διαδικτύου πέντε πιανίστες, πέντε αδέρφια, δύο αγόρια και τρία κορίτσια και με συγκίνησε η μουσική τους και η ιστορία τους...
Το πρώτο βίντεο που είδα ήταν με τις τρεις αδερφές να παίζουν σε ένα πιάνο ενώ δείχνονταν και εικόνες από τις τρεις τους που κολυμπούσαν μέσα στο νερό καθώς κυμάτιζαν τα φορέματά τους... Αυτή η εναλλαγή... πιάνου και θάλασσας... και μάλιστα με την συγκεκριμένη μουσική... με έκανε να αισθανθώ μελαγχολία και ελευθερία...
Από εκείνο το σημείο το ένα έφερε το άλλο και, όπως συνηθίζεται να συμβαίνει, είδα αρκετά βίντεο στην σειρά χάνοντας την αίσθηση του χρόνου και παρακολούθησα αρκετές παρουσιάσεις τους...
Πολλά τα συναισθήματα και οι σκέψεις...
Μέχρι που έφτασα σε ένα βίντεο, μια μικρή συνέντευξη και με τους πέντε...
Μου αρέσει πάντα να βλέπω συνεντεύξεις καλλιτεχνών (και όχι μόνο καλλιτεχνών). Μπορώ να χαθώ με τις ώρες ακούγοντας ανθρώπους να μιλάνε για την ζωή τους, για την τέχνη τους, για την πορεία τους, για την διαδρομή τους, για τα όνειρά τους, για τους στόχους τους, για το πώς νιώθουν, για το τι σκέφτονται... Είναι κάποιες φορές, όμως, που απογοητεύομαι από τις ερωτήσεις που γίνονται. Απογοητεύομαι από τους δημοσιογράφους ή από τους ανθρώπους που παίρνουν τις συνεντεύξεις (γιατί, καμιά φορά, μπορεί και να μην είναι δημοσιογράφοι). Τι επιλέγουν να ρωτήσουν; Προς τα πού «σπρώχνουν» μια συζήτηση; Καταλαβαίνω πως η τηλεόραση είναι ένα «παιχνίδι» με τους δικούς της κανόνες. Θέλουν να τραβήξουν την προσοχή του κόσμου με διάφορους τρόπους και προς διάφορες κατευθύνσεις. Σπάνια συναντάς την προσπάθεια για την αλήθεια ή την ανάγκη για την ουσία. Είναι και ένας από τους λόγους που εδώ και πολλά πολλά πολλά χρόνια δεν έχω τηλεόραση. Τίτλοι παραπλανητικοί. Συμπεριφορές ανήθικες.
Αυτά συμβαίνουν βέβαια και στο διαδίκτυο. Πώς θα τραβήξουν το κοινό... Πώς θα το οδηγήσουν να κάνει «κλικ». Γιατί κάθε «κλικ» που κάνουμε μετράει. Για αυτό είναι καλύτερο να φροντίζουμε και να προσέχουμε να κάνουμε τα «κλικ» μας προς τους ανθρώπους που θέλουμε πραγματικά να στηρίξουμε και να υποστηρίξουμε. Να μην αναλώνουμε τον χρόνο μας και τα «κλικ» μας εκεί που στηρίζουν τα επιφανειακά ή τα υποκριτικά ή τα ανούσια ή... αλλά πώς έφτασε η σκέψη μου πάλι ως εδώ; Επιστρέφω σε αυτό που έγραφα πριν...
Είδα, λοιπόν, αυτήν την μικρή συνέντευξη. Τα πέντε αυτά αδέρφια είχαν βγάλει νομίζω καινούριο δίσκο και βρίσκονταν εκεί, προφανώς, και για να ακουστεί ο δίσκος τους, για να διαφημιστούν.
Όλα καλά ως εδώ; Όλα καλά.
Κοιτάξτε, όμως, τι συνέβηκε στην συνέχεια... ή μάλλον ακούστε... ή μάλλον διαβάστε...
Ποιες ήταν οι επιλογές που έκανε ο άνθρωπος που πήρε την συνέντευξη...
Ποιες ήταν οι ερωτήσεις...
Η πρώτη ερώτηση ήταν (η πρώτη πρώτη πρώτη ερώτηση!):
«Ποιος είναι το αφεντικό;»
Καταλαβαίνετε αυτήν την ερώτηση, έτσι;
Ποιος οδηγεί την ομάδα; Ποιος παίρνει τις αποφάσεις; Ποιος είναι ο αρχηγός; Ποιος είναι αυτός που ακούνε όλοι οι άλλοι; Ποιος είναι αυτός που ακολουθούν; Ποιος είναι αυτός που λέει «αυτό θα γίνει» και γίνεται αυτό ή το «άλλο θα γίνει» και γίνεται το άλλο. Ποιος είναι αυτός που προτείνει θα παίξουμε αυτό το μουσικό κομμάτι ή θα φτιάξουμε αυτό το βίντεο. Ποιος είναι αυτός που...
Νομίζω είναι καθαρό το τι θέλει να πει ο «ποιητής»... και αναρωτιέμαι ποιο είναι το νόημα σε μια τέτοια ερώτηση. Ποιο ακριβώς είναι το νόημα;
Η πρώτη ερώτηση να μην είναι κάτι για την μουσική ή για την αγάπη για την μουσική ή για την τέχνη ή για την ανάγκη για τέχνη ή για την δημιουργία ή για την διαδικασία της δημιουργίας ή για την συνεργασία ή για την διαδικασία της συνεργασίας... Να μην είναι για τίποτα από όλα αυτά... Να μην είναι ούτε καν για άλλα... όπως για το πώς είναι η εμπειρία του να παίζεται μια μουσική δια του πέντε σε πέντε πιάνα, για το πώς νιώθουν όταν κάνουν πρόβα όλοι μαζί ή όταν παρουσιάζουν κάτι όλοι μαζί ή όταν φτιάχνουν ένα βίντεο όλοι μαζί, για το πώς είναι αυτό το, τόσο σπάνιο, «όλοι μαζί» συντονισμένοι σε μία στιγμή, ή έστω για το ποιες είναι οι σκέψεις τους ή τα όνειρά τους και τόσα άλλα... Όχι, όχι, να μην είναι τίποτα από όλα αυτά...
Η πρώτη ερώτηση να είναι:
«Ποιος είναι ο αρχηγός;»
Όταν βλέπεις μια τέτοια ομάδα... μια ομάδα πέντε ανθρώπων που συνεργάζονται... που επιλέγουν να μην είναι κανένας πάνω από κανέναν άλλον...
Αν είχαν αρχηγό ή αν ήθελαν να φαίνεται πως κάποιος είναι αρχηγός, θα το έλεγαν, θα έβρισκαν τρόπο να το πουν οι ίδιοι, μέσα από την ονομασία της ομάδας τους ή μέσα από την πράξη τους, από τις συναυλίες τους, από τα βίντεό τους ή μέσα από την ίδια την μουσική τους... Αλλά τόσο στο όνομά τους υπάρχει ο αριθμός «5» όσο και στα βίντεό τους όλα είναι μοιρασμένα δια του πέντε. Η μουσική τους πάει προς πέντε κατευθύνσεις. Και πουθενά δεν γράφουν ή δεν λένε πως κάποιος από τους πέντε έχει κάνει κάτι παραπάνω. Αν ήθελαν να το δηλώσουν θα το έλεγαν από μόνοι τους.
Και, παρόλα αυτά, η πρώτη ερώτηση που τους γίνεται να είναι...
«Ποιος οδηγεί;»
Ποτέ δεν θα σκεφτόμουν, βλέποντας τα βίντεό τους, να κάνω μια τέτοια ερώτηση... αλλά, παρόλα αυτά, εγώ είμαι εγώ και δεν έχει σημασία το τι θα σκεφτόμουν και το τι θα ρωτούσα. Έβαλα, λοιπόν, την πρώτη ερώτηση στην άκρη και είχα, κακώς, πολύ κακώς, μια κάποια ελπίδα για την επόμενη ερώτηση. Αλλά πριν να πάμε στην δεύτερη ερώτηση άκουσα πρώτα την απάντηση στην πρώτη αυτή «εξαιρετική» ερώτηση που τους έγινε.
Απάντησαν, φυσικά, όπως ήταν λογικό, φυσικό και επόμενο, πως κανένας δεν είναι αρχηγός, πως παίρνουν δημοκρατικά τις αποφάσεις, πως αν υπάρξει διαφωνία ψηφίζουν πάνω στις διάφορες απόψεις, πως είναι πολλοί οπότε πάντα γέρνει κάπου η ζυγαριά και πως δεν υπάρχει κανένα θέμα με το να μην υπάρχει κάποιος αρχηγός.
Α! Σοκ για την εποχή μας, ε; Η επανάσταση στην τέχνη! Το να υπάρχουν ομάδες που λειτουργούν απλά με συζήτηση... με κατανόηση... με επικοινωνία...
Αυτό το να θέλει ο κόσμος να ακούσει πάντα «ποιος είναι ο αρχηγός»... Η ανάγκη του να βάλει κάποιον αρχηγό ακόμα κι όταν είναι φανερό πως δεν υπάρχει. Να επιμένει πως πάντα είναι κάποιος αρχηγός και πως δεν γίνεται, είναι αδύνατον, να μην υπάρχει αρχηγός.
Θυμάμαι παλιά που συνεργαζόμουν με μια αγαπημένη φίλη και συνεργάτιδα και μετά από κάθε συνεργασία ακούγαμε τα ίδια και τα ίδια. Ξανά και ξανά και ξανά...
«Ναι, αλλά ποια είναι αυτή που βάζει τις ιδέες;»
«Και οι δύο.»
«Ναι, αλλά ποια είναι αυτή που αποφασίζει;»
«Και οι δύο.»
«Ναι, αλλά δεν μπορεί κάποια θα είναι αυτή που θα είναι η αρχηγός! Αποκλείεται να μην παίρνει κάποια τις αποφάσεις! Αποκλείεται να μην... »
«Όχι. Δεν αποκλείεται. Αποφασίζουμε μαζί. Από κοινού. Μετά από συζήτηση. Μετά από άπειρες ώρες πρόβας. Μετά από πολλές διαφορετικές δοκιμές. Μετά από αμέτρητες στιγμές σκέψης.»
Κι έπρεπε να απαντάμε ξανά και ξανά πως «μαζί» φτιάξαμε ό,τι φτιάξαμε. Κι αυτή ήταν εξάλλου και η ομορφιά μας. Και αυτή ήταν εξάλλου και η μαγεία της συγκεκριμένης συνεργασίας. Η μία συμπλήρωνε την άλλη.
Αλλά οι άνθρωποι ήθελαν να έχουν μια απάντηση γιατί η αλήθεια για αυτούς δεν ήταν αρκετή
«Μα δεν μπορεί! Κάποια θα αποφασίζει!»
Λες και ο κόσμος δεν γνώριζε την λέξη και την έννοια του «μαζί» ή λες και δεν μπορούσε με τίποτα να το αποδεχτεί... Πως υπάρχει και αυτός ο τρόπος. Μπορεί να υπάρχει και άλλος (και πολλοί άλλοι τρόποι αφού η κάθε ομάδα βρίσκει τον δικό της). Αλλά υπάρχει και αυτός.
Προσωπικά, τον αγαπάω και τον άλλο τρόπο (και πολλούς άλλους τρόπους) αφού πέρα από ηθοποιός επιλέγω να είμαι και σκηνοθέτης σε κάποιες ομάδες... Εκεί είναι άλλος ο ρόλος μου. Εκεί πρέπει να πάρω εγώ κάποιες αποφάσεις. Όχι γιατί είμαι ανώτερη από τους ηθοποιούς μου. Δεν είμαι. Απλά έχω άλλο ρόλο σε σχέση με αυτούς. Και ο δικός μου ρόλος (στον δικό μου τρόπο δουλειάς) είναι αφού ακούσω και αφού δω (γιατί πάντα ακούω και βλέπω και, κυρίως, νιώθω τις διαφορετικές οπτικές και τις διαφορετικές αντιλήψεις) να επιλέξω την κατεύθυνση της ομάδας. Και εκεί δεν γίνεται σε όλα τα σημεία μας να έχουμε όλες τις γνώμες αφού, πολλές φορές, οι γνώμες πάνε προς πολλές διαφορετικές κατευθύνσεις και δεν έχεις την δυνατότητα σε όλες τις ομάδες να ψηφίζεις δημοκρατικά για κάθε βηματάκι της ομάδας. Πρέπει κάποιος να αποφασίσει, πολλές φορές, άμεσα και γρήγορα. Εκεί τυχαίνει να είμαι αυτός που παίρνει τις αποφάσεις. Όπως έχω υπάρξει και σε ομάδες που κάποιος άλλος ήταν αυτός που έπαιρνε τις αποφάσεις κι εγώ ακολουθούσα σαν ηθοποιός.
Αλλά υπάρχει και ένας τρόπος συνεργασίας όπου κανείς δεν παίρνει τις αποφάσεις. Ή για την ακρίβεια... όπου οι αποφάσεις παίρνονται μαζί. Από όλους. Όπως στο παράδειγμα με την φίλη μου όπου ήμασταν δύο άτομα (όσο να ’ναι βοηθάει και ο μικρός αριθμός αλλά δεν αρκεί μόνο αυτό) και κάπως μαγικά συμπληρωνόμασταν, ακούγαμε η μία την άλλη, προτείναμε και οι δύο και συμφωνούσαμε για το τι είναι καλύτερο για την ομάδα. Και, επίσης, τρέχαμε και οι δύο για την ομάδα μαζί. Και για κάποιο λόγο αυτό το «μαζί» ο κόσμος δεν το συμπαθούσε. Πολλές φορές έλεγαν πράγματα για εμένα σε εκείνην και έλεγαν πράγματα σε εκείνην για εμένα. Πράγματα που σε εμένα (και ελπίζω και σε εκείνην) περνούσαν από πάνω μου χωρίς να με αγγίζουν. Γιατί ήξερα πως η σχέση μας και η ομάδα μας είναι πάνω και πέρα από τα λόγια των άλλων.
Αλλά πολλά έγραψα πάλι και πάλι έφυγε κι έτρεξε το μυαλό μου... ας επιστρέψουμε στην συνέντευξη...
Και συνεχίζω...
Ποια μπορεί να ήταν η δεύτερη ερώτηση που έγινε σε αυτούς τους πέντε ανθρώπους;
Θα είχα τόσα πολλά να ρωτήσω αυτούς τους ανθρώπους... αλλά το ξαναέγραψα... δεν έχει σημασία τι θα ρωτούσα εγώ.
Ποια πιστεύετε πως είναι η δεύτερη ερώτηση που τους έγινε;
«Ποιος είναι ο πιο ταλαντούχος;»
Μάλιστα.
Μάλιστα. Μάλιστα. Μάλιστα...
Πριν καν ξεκινήσει, καλά καλά, η συνέντευξη μπήκε το «συγκριτικό». Η «πολυαγαπημένη» μας σύγκριση. Στην οποία μπαίνουμε, θέλουμε δεν θέλουμε, από παιδιά μέσα σε αυτήν. Ευχαριστούμε τους γονείς, τους συγγενείς, τους δασκάλους, το σχολείο, το εκπαιδευτικό μας σύστημα, την κοινωνία, όλους τους μεγάλους γύρω μας (σχεδόν όλους τους μεγάλους, ευτυχώς υπάρχουν και εξαιρέσεις), που μας «διδάσκουν» με υπέροχους αντιπαιδαγωγικούς τρόπους την σημασία της μόνιμης σύγκρισης με τους άλλους και του συνεχόμενου και ασταμάτητου ανταγωνισμού. Και μετά από αυτές τις ευχαριστίες ας επιστρέψω στο θέμα μας...
«Ποιος είναι», λοιπόν, «ο πιο ταλαντούχος;»
Έπρεπε δηλαδή να σκεφτούν και να απαντήσουν από τους πέντε τους ποιος έχει «περισσότερο» ταλέντο, ποιος παίζει το καλύτερο πιάνο, ποιος είναι καλύτερος στην σχέση του με την μουσική, ποιος...
Και τι σημαίνει άραγε αυτή η ερώτηση;
Πόσο «μικρή» είναι... πόσο «μικροσκοπική»... πόσο «τιποτένια»... όταν βλέπεις στα βίντεό τους πόσο και πώς συνεργάζονται!
Τι σημαίνει το ποιος έχει το περισσότερο ταλέντο; Σε τι θα μετρήσεις το ταλέντο κάποιου; Σε έκφραση; Σε τεχνική; Σε υπομονή; Σε επιμονή; Σε προσπάθεια; Είναι πέντε διαφορετικοί άνθρωποι! Προφανώς, κάποιος θα έχει κάτι έτσι, κάποιος θα έχει κάτι άλλιως... Αλλά βλεποντάς τους, όλους μαζί, να δημιουργούν, πώς έρχεται στην επιφάνεια αμέσως, έτσι αβίαστα, αυτή η ερώτηση που θέλει να τους χωρίσει και να τους βάλει σε «ταμπέλες»; Ποιος είναι ο πιο καλός και ο ποιος ο λιγότερο καλός... Ειλικρινά είχα την κλασική έκφραση απορίας μου. Και πάλι γιατί ακούγοντας την μουσική τους και βλέποντας τα τόσο ισομοιρασμένα βίντεό τους ούτε μία στιγμή δεν μου ήρθε στο μυαλό ή στην καρδιά μου η ερώτηση... «Ποιος έχει το περισσότερο ταλέντο;».
Λες και το ταλέντο είναι μετρήσιμο...
Τους ρώτησαν μάλιστα, αμέσως μετά, αν πήγαιναν σε διαγωνισμό ταλέντου (ξέρετε αυτούς τους «υπέροχους» τηλεοπτικούς σημερινούς διαγωνισμούς ταλέντων που καταλαβαίνω γιατί κάποιος πάει εκεί, μπορεί κάποια στιγμή να βρεθώ κι εγώ στο σημείο να πάω, αλλά αυτό δεν με κάνει να τους συμπαθώ περισσότερο), τους ρώτησαν, λοιπόν, αν πήγαιναν σε αυτούς τους «σκοτώνουν τα άλογα όταν γεράσουν» διαγωνισμούς... ποιος από τους πέντε τους πιστεύουν πως θα κέρδιζε. Άκου τώρα σημαντική ερώτηση να ρωτήσει κανείς! Ακόμα κι αυτοί που δεν πάνε σε αυτούς τους διαγωνισμούς να πρέπει να απαντήσουν τι θα γινόταν αν πηγαίναν σε αυτούς τους διαγωνισμούς... Βέβαια αυτός που έπαιρνε την συνέντευξη τυχαίνει να είναι και κριτής σε μία από αυτές τις επιτροπές μίας από αυτές τις εκπομπές οπότε φαντάζομαι πως έχει μάθει να αισθάνεται την τέχνη μέσα από το πρίσμα του κριτή κι αυτού που συγκρίνει και που σχολιάζει τα πάντα...
Και τι απαντάνε, λοιπόν; Σε αυτήν την «μαργαριτάρι» ερώτηση;
Πως στις συναυλίες τους ο κόσμος μετά έρχεται και τους λέει
«Εσύ μου αρέσεις παραπάνω...»
«Εσύ είσαι ο καλύτερος...»
ο κόσμος δηλαδή χωρίζεται και, όπως είναι φυσικό, σε καθέναν αρέσει κάτι διαφορετικό. Άλλος προτιμάει τον έναν, άλλος προτιμάει τον άλλον. Εδώ βλέπουμε, λοιπόν, ακόμα και την ανάγκη του κόσμου να κρίνει και να συγκρίνει. Είναι λογικό, βέβαια, κάτι να αρέσει παραπάνω σε κάποιον αλλά για εμένα είναι τόσο μικρό το να λες στους καλλιτέχνες αμέσως μετά την συναυλία τους τέτοιου τύπου σχόλια (και, κυρίως, έχω θέμα με τον τρόπο που λέγονται και για τους λόγους που λέγονται) και, μάλιστα, όταν βλέπεις μια τέτοια ομαδική προσπάθεια!
Αλλά για να επιστρέψουμε στην ερώτησή μας... ακόμα και να μου άρεσε εμένα κάτι παραπάνω από κάτι άλλο... θα σήμαινε αυτό... πως ο ένας καλλιτέχνης ήταν πιο ταλαντούχος από τον άλλον; Μπορεί εμένα κάτι να με άγγιξε παραπάνω στο παίξιμο κάποιου... αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν μετράει το ταλέντο αυτού που έπαιζε... (Μπορεί, εξάλλου, να έχει να κάνει με εμένα... και όχι με εκείνον, με τον θεατή και το σημείο που βρίσκεται και όχι με τον καλλιτέχνη... Μπορεί να έχει να κάνει με τον συνδυασμό τους, τα βιώματα του θεατή να συναντάν την έκφραση του καλλιτέχνη... Πολλά μπορεί...). Τέλος πάντων...
Είναι σαν όλα να πρέπει να γίνουν μετρήσιμα και ανταγωνιστικά και συγκριτικά... Με το ζόρι; Με το ζόρι. Ακόμα κι αυτά που δεν είναι...
Όταν ήμουν μικρή (και πάλι πάει αλλού το μυαλό μου) δεν μου άρεσε καθόλου η ερώτηση
«Ποιον αγαπάς πιο πολύ, τον μπαμπά σου ή την μαμά σου;»
Προσωπικά... δεν την θεωρούσα καθόλου έξυπνη ερώτηση και αναρωτιόμουν γιατί οι «μεγάλοι» κάνουν τόσο γελοίες ερωτήσεις. Βομβαρδίζουμε τα παιδιά με τέτοιες ερωτήσεις από μικρά. Ποιος είναι ο στόχος μιας τέτοιας ερώτησης; Να κάτσει να συγκρίνει το παιδί τους γονείς του (!) για να δει αν αγαπάει κάποιον περισσότερο από κάποιον άλλον;
«Με ποιον είσαι πιο κοντά;»
Λες και δεν γίνεται το παιδί να είναι κοντά και με τους δύο. Και αν κάποιο παιδί τολμήσει να απαντήσει
«Και τους δύο τους αγαπάω» ή «Το ίδιο τους αγαπώ» ή «Και με τους δύο είμαι κοντά» τότε το ρωτάνε ξανά σαν να μην κατάλαβε εκείνο την ερώτηση...
«Μα δεν μπορεί με κάποιον θα είσαι περισσότερο κοντά, κάποιον θα αγαπάς πιο πολύ».
Δηλαδή το πιέζουν με το ζόρι να δώσει μια απάντηση,
Και για να ξεκαθαρίσω. Δεν θεωρώ κακό κάποιο παιδί να νιώθει πιο κοντά στον έναν ή στον άλλον γονιό. Αλλά δεν είναι υποχρεωτικό όλα τα παιδιά να προτιμάνε τον έναν γονιό από τον άλλο, όλα τα παιδιά να μην μπορούν να είναι κοντά και στους δύο γονείς τους! Και σίγουρα θεωρώ πιεστικό το να ρωτάμε τα παιδιά τέτοιες γελοίες ερωτήσεις και με τόσο γελοίους τρόπους και να θέλουμε, ντε και καλά, τα παιδιά να απαντήσουν σε αυτές τις ερωτήσεις, να πιεστούν να απαντήσουν.
Και συνεχίζω...
Κάποια στιγμή, πριν πολλά πολλά χρόνια, πήγα και είδα μια παράσταση μιας τότε γνωστής νεανικής ομάδας που αποτελείται από ανθρώπους που κάποτε, πριν από ακόμα περισσότερα χρόνια, με κάποιους από αυτούς, έτυχε και ήμασταν συμμαθητές σε μια σχολή θεάτρου. Έχει γνωρίσει επιτυχία η ομάδα τους και πια στον θεατρικό κόσμο είναι γνωστοί. Όταν είδα την παράστασή τους, κάποια σημεία μου άρεσαν περισσότερο κάποια λιγότερο, δεν έχει καμία σημασία, είδα στην σκηνή μια προσπάθεια ομαδική. Και αυτό πάντα το αναγνωρίζω και το εκτιμώ. Όταν μπήκα στο διαδίκτυο για να γράψω τις εντυπώσεις μου από την παράσταση, ομολογώ σπάνια το κάνω, έπεσα πάνω σε σχόλια θεατών που δεν θα περίμενα να διαβάσω ποτέ. Ήταν από τις λίγες φορές που μπήκα σε διαδικασία να απαντήσω. Εγώ εκ μέρους μιας ομάδας που σχεδόν δεν γνώριζα. Έγραφαν κάποιοι θεατές για παράδειγμα «Πώς κρατάνε τον τάδε τάδε, αυτόν τον ατάλαντο, μέσα στην ομάδα, επιτέλους πρέπει να τον διώξουν!» ή «Πώς αφήνουν την δείνα δείνα, αυτήν την ατάλαντη, να συνεχίζει να παίζει μαζί τους!» κι άλλα τέτοια ωραία. Έμεινα άναυδη. Πρώτα από όλα, έχω δει πολλές παραστάσεις. Και η αλήθεια είναι, με το χέρι στην καρδιά, πως τους ανθρώπους που έλεγαν με τέτοια ευκολία ατάλαντους ούτε που θα σκεφτόμουν να τους ονομάσω έτσι. Και δεν ήταν επειδή ήταν γνωστοί μου, δεν ήταν κοντινοί μου άνθρωποι, είχα χρόνια να τους δω. Και ακόμα και κοντινοί μου να ήταν και πάλι αισθάνομαι πως θα μπορούσα να είμαι «αντικειμενικός θεατής». Είναι εύκολο να έχει κανείς μια αντικειμενική κρίση αρκεί να αποστασιοποιηθεί. Δεύτερον, σε μια τέτοια ομαδική προσπάθεια μου φαινόταν πολύ «μικρό» να ονομάζεις, με το όνομα και το επώνυμό τους, κάποιους από τους ηθοποιούς και να λες πως είναι αταλάντοι και πως δεν θα έπρεπε να είναι στην συγκεκριμένη ομάδα, να βρίσκονται πάνω στην σκηνή, να είναι γενικότερα ηθοποιοί. Φυσικά, σε μια παράσταση κάποιος ηθοποιός μπορεί να φανεί πιο πάνω από κάποιον άλλον. Αυτό έχει να κάνει με πολλά πράγματα. ΈΝΑ από αυτά είναι το ταλέντο. Μπορεί να είναι το κείμενο. Μπορεί να είναι ο ρόλος. Μπορεί να είναι το συγκεκριμένο έργο. Μπορεί να είναι η συγκεκριμένη σκηνοθεσία. Μπορεί να είναι η συγκεκριμένη μέρα. Μπορεί να είναι η συγκεκριμένη στιγμή. Μπορεί να είναι η σχέση του κάποιου ηθοποιού με τον κάποιον σκηνοθέτη. Μπορεί να είναι η σχέση του κάποιου ηθοποιού με τους άλλους ηθοποιούς. Και ακόμα και «κακός» να ήταν ή να είναι κάποιος ηθοποιός κάποια στιγμή στην ζωή του αυτό ΔΕΝ τον κάνει ατάλαντο και ΔΕΝ θα έπρεπε να φύγει από καμία ομάδα. Στην επόμενη παράσταση, μπορεί αυτό το βήμα του, αυτό το ότι ήταν ή το ότι είναι «κακός» να τον οδηγήσει να γίνει όχι απλά καλύτερος αλλά ουσιαστικά καλός. Άσε που ακόμα και το τι σημαίνει «κακός» και «καλός» ηθοποιός χωράει μεγάλη συζήτηση. Σε κάθε περίπτωση, σε μια προσπάθεια τόσο ομαδική... μου φαινόταν... απίστευτα «λίγο»... το να κάνει κάποιος ένα τέτοιο σχόλιο. Και πού βοηθάει έναν ηθοποιό ή μια ομάδα το να διαβάσουν αυτό το σχόλιο; Και μην μου αρχίσετε τα «στο να γίνουν καλύτεροι». ΟΧΙ. Δεν γίνεσαι καλύτερος με άσχημα σχόλια που γίνονται με άσχημους τρόπους. Αυτό λέγεται ασέβεια και αγένεια. Δεν λέγεται ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ αλήθεια ούτε ειλικρίνεια. Κάποια στιγμή θα έπρεπε και οι θεατές να αρχίσουν να σκέφτονται λίγο παραπάνω πριν να γράψουν ή να πουν κάτι με τόση ευκολία.
Και γυρίζω στην συνέντευξή μας...
Στην δεύτερη, λοιπόν, αυτήν ωραιότατη ερώτηση του «Ποιος είναι ο πιο ταλαντούχος;» τι απάντησαν οι πέντε αυτοί άνθρωποι;
Ότι είχαν την ίδια εκπαίδευση όλη τους την ζωή... και ότι παίζουν διαφορετικά... και ότι είναι πολύ δύσκολο να πει κανείς για το ποιος είναι ο πιο ταλαντούχος...
Ω! Δεύτερη επανάσταση στην ιστορία της Τέχνης. Ναι! Μπορεί να υπάρξει μία ομάδα όπου κανείς δεν νιώθει περισσότερο ή λιγότερο ταλαντούχος! Και... ω... περιμένετε... μπορεί, επίσης, και κανείς να μην είναι περισσότερο ή λιγότερο ταλαντούχος. Μπορεί όλοι να έχουν ταλέντο! Και να στέκονται στο ίδιο σημείο κι ας είναι διαφορετικοί!
Και μετά από αυτήν την απάντηση τι ερώτηση ακολουθεί; Είστε έτοιμοι για την συνέχεια;
«Είναι τα κορίτσια καλύτερα από τα αγόρια;»
Ναι, ναι! Αυτό ακριβώς! Αν είναι τα κορίτσια καλύτερα από τα αγόρια!!!
Δηλαδή... να θέλεις... πραγματικά... να μην δεχτείς με τίποτα... το ότι δεν υπάρχει καλύτερος ή χειρότερος. Να πρέπει, ντε και καλά, με το ζόρι;, με το ζόρι!, να συζητήσουμε το ποιος είναι ο πιο ταλαντούχος! Κι αφού δεν έρχεται η απάντηση, μέσα σε όλα αυτά, να υπάρχει επιμονή και να μπαίνει και αυτός ο διαχωρισμός! Το φύλο. Το κορίτσια-αγόρια. Το γυναίκες-άντρες.
Μάλιστα.
Μάλιστα. Μάλιστα. Μάλιστα.
Κι εκεί... η απάντηση... μετά από τόση «πίεση»... να είναι...
«Είναι τα κορίτσια καλύτερα από τα αγόρια; Δεν ξέρω... Δεν νομίζω... Κάποιες μέρες νιώθω να είναι καλύτεροι από εμένα... αλλά αυτό με εμπνέει να γίνω καλύτερη...»
Α! Επιτέλους! Πήραμε μια απάντηση από ένα μέλος της ομάδας πως, κάποιες στιγμές, κάποιος είναι πάνω από κάποιον άλλον! Ευχαριστήθηκε το κοινό; Ικανοποιήθηκε άραγε με αυτήν την απάντηση; Όχι. Θέλουμε κι άλλο... κι άλλο...
Οπότε η επόμενη ερώτηση, δώστε βάση, ενώ η συζήτηση έχει πάει στα αθλήματα και στα επιτραπέζια παιχνίδια, είναι
«Ποιος είναι ο πιο ανταγωνιστικός;»
ΚΑΜΙΑ άλλη ερώτηση ενδιάμεσα. Τίποτα άλλο. Μόνο αυτό. Από το «Ποιος είναι ο πιο ταλαντούχος» στο «Ποιος είναι ο πιο ανταγωνιστικός»...
Και, τώρα, μετά από όλα αυτά, επειδή δόθηκε επιτέλους η απάντηση
«Αυτός είναι ο πιο ανταγωνιστικός»
μιλώντας πάντα για τα επιτραπέζια παιχνίδια ούτε καν για την μουσική και μάλιστα προσθέτωντας πως δεν το εννοούν για την μουσική...
Σιωπηλά θα κουνήσουν το κεφάλι όλοι στο σπίτι, στο τηλεοπτικό κοινό μας. Εντάξει, πήραμε επιτέλους αυτό που θέλαμε: Μια σύγκριση και το αποτέλεσμά της! Χειροκροτήστε.
«ΑΥΤΟΣ είναι ο πιο ανταγωνιστικός!».
Κλαπ κλαπ κλαπ.
Και σας ρωτάω... σκεφτείτε τις ερωτήσεις... για λίγο... ξανά... με την σειρά...
«Ποιος είναι το αφεντικό;»
«Ποιος είναι ο πιο ταλαντούχος;»
«Είναι τα κορίτσια καλύτερα από τα αγόρια;»
«Ποιος είναι ο πιο ανταγωνιστικός;»
Αυτά. Τίποτα άλλο. Καμία ερώτηση άλλη για αρχή. Για μουσική. Για τέχνη. Για δημιουργία.
«Ποιος είναι ο πιο...»
Αυτή είναι η εποχή μας. Αυτός είναι ο τίτλος της εποχής μας.
«Ποιος είναι ο πιο...» το ένα ή το άλλο.
Ποιος είναι ο πιο έξυπνος; Καμία ανάγκη να μιλήσουμε για γνώση. Καμία ανάγκη να αντιληφτούμε πως υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι εξυπνάδας.
Ποιος είναι ο πιο όμορφος; Καμία ανάγκη να αισθανθούμε την γοητεία ή να μιλήσουμε για τις διαφορετικές ομορφιές.
Ποιος είναι ο πιο καλός; Καμία ανάγκη να διδάξουμε την καλοσύνη ή να πάμε προς την ευγένεια. Καμία ανάγκη να συζητήσουμε πως δεν υπάρχει πολλή και λίγη καλοσύνη... πως υπάρχει απλά καλοσύνη. Πώς όλοι είμαστε «καλοί» και πως όλοι μπορούμε να γίνουμε «κακοί». Πώς όλοι είμαστε όλα.
Ποιος είναι ο πιο επιτυχημένος; Καμία ανάγκη να ορίσουμε το τι σημαίνει «επιτυχία». Για παράδειγμα, δεν μας νοιάζει αν είναι ευτυχισμένος ο «πιο επιτυχημένος» μας ενδιαφέρει απλά αν είναι ο «πιο επιτυχημἐνος»... Καμία ανάγκη για ευτυχία. Μόνο επιτυχία. Επιτυχία. Επιτυχία. Επιτυχία. Όποιο κι αν είναι το κόστος για τον άνθρωπο, για την επικοινωνία, για τις σχέσεις, για τον κόσμο, για την ζωή.
Ποιος είναι ο πιο πλούσιος; Δεν μας νοιάζει ποια είναι η σχέση του με τα χρήματα, τι του έχει κοστίσει στην ζωή του για να είναι ή να γίνει ο πιο πλούσιος, δεν μας νοιάζει πώς έφτασε να γίνει ο πιο πλούσιος, αν πάτησε στις πλάτες άλλων για να γίνει ο πιο πλούσιος, αν είναι καλά, αν νιώθει καλά... Τίποτα από όλα αυτά.
Δεν μας νοιάζει η ιστορία πίσω από την εικόνα, η πορεία πίσω από το αποτέλεσμα.
Μας νοιάζει το «Ποιος είναι ο πιο...»
Σαν να είναι οι άνθρωποι εικόνες περιοδικών που τους κρίνουμε και τους συγκρίνουμε μόνο από αυτό που εμείς βλέπουμε, που εμείς καταλαβαίνουμε, που εμείς πιστεύουμε για αυτούς...
«Ποιος είναι ο πιο...;»
Με αυτήν την ερώτηση μεγαλώνουμε. Με αυτήν την ερώτηση μαθαίνουμε να ζούμε. «Ο φίλος σου είναι πιο καλός μαθητής από εσένα» «Ο αδερφός σου είναι πιο έξυπνος από εσένα» «Η ξαδέρφη σου είναι πιο όμορφη από εσένα» και μετά έρχεται το «Γιατί δεν είσαι όπως ο φίλος σου;» «Γιατί να μην είσαι όπως ο αδερφός σου;» «Γιατί να μην γίνεσαι όπως η ξαδέρφη σου;»... Ναι... μετά έρχεται κι αυτό... το πολύ «λογικό»... Γιατί να μην γίνεις όπως κάποιος άλλος... Όχι το τι θέλεις εσύ σε αυτήν την ζωή για εσένα... όχι το τι σκέφτεσαι... όχι το πώς νιώθεις... όχι το τι ονειρεύεσαι... το τι κάνει την καρδιά σου να χτυπάει δυνατά... τι κάνει το μυάλο σου να τρέχει... όχι το τι επιθυμείς... όχι το τι αισθάνεσαι... όχι το να πας προς τα εσένα... όχι το να βρεις το ποιος είσαι... όχι το να σε στηρίξουν σε αυτό που είσαι... και να σε οδηγήσουν να πας προς τα εκεί... όχι το να σε υποστηρίξουν για να γίνεις αυτό που θέλεις να γίνεις... χωρίς τύψεις και ενοχές... όχι... Αυτό που έρχεται από τόσο μικρές ηλικίες είναι το... να γίνεις όπως ο άλλος. Ο όποιος άλλος. Αυτός ο όποιος άλλος που είναι ο πιο... κάτι από εσένα.
«Ποιος είναι ο πιο...;»
Η ερώτηση της ώρας, της μέρας, του μήνα, της εποχής...
Και όταν απαντάς «κανείς» ή «όλοι»... δεν το δέχονται, δεν σε δέχονται, δεν σε αποδέχονται.
«Μα δεν γίνεται! Δεν γίνεται!!!»
«Δεν γίνεται όλοι οι «μαθητές» σου να είναι ταλαντούχοι»
«Κι όμως γίνεται. Ακριβώς επειδή πιστεύω στο ταλέντο του καθενός τους, το ταλέντο τους θα βρει τρόπο να εξελιχθεί και να υπάρξει. Όλοι είναι ταλαντούχοι.»
«Δεν γίνεται όλα τα «παιδιά» σου να είναι το ίδιο έξυπνα.»
«Δεν είναι το ίδιο έξυπνα. Είναι διαφορετικά έξυπνα. Κι είμαι κι εγώ αρκετά έξυπνη, εξάλλου, έτσι ώστε να γνωρίζω πως είναι αδύνατο να τα συγκρίνω, κι έτσι αφήνω τα παιδιά μου να μεγαλώσουν χωρίς να τα κρίνω και να τα μετράω και να τα βάζω σε κλίμακες και σε μετρήσεις... Μόνο έτσι θα αφήσω την εξυπνάδα τους να εξελιχθεί και μόνο έτσι θα βρουν τον δρόμο τους...»
Αλλά ας επιστρέψω στην συνέντευξή μας...
Και μετά τι συνέβηκε στην συζήτηση... προσέξτε και την συνέχεια...
Ακόμα θυμίζω... δεν έχουμε πει τίποτα για μουσική, για πιάνο, για δημιουργία...
Αμέσως μετά από αυτές τις ερωτήσεις τους η συζήτηση πήγε στο τραγικό γεγονός που συνέβηκε στην ζωή τους, την κακοποίηση που βίωσαν τα τρία κορίτσια από τον πατέρα τους ο οποίο τελικά μπήκε φυλακή...
Η υπόλοιπη, λοιπόν, συνέντευξη γυρνάει γύρω από αυτό το θέμα... με συνταρακτικούς τίτλους από κάτω... και με ερωτήσεις που γίνονται με τρόπους... πώς να το πω... Πώς νιώθουν για τον πατέρα τους, πώς νιώθουν για την μητέρα τους, αν μιλάνε στον πατέρα τους, αν μιλάνε στην μητέρα τους, πώς νιώθουν για τους γονεί τους... αν οι γονείς τους έχουν πει «συγνώμη», αν πιστεύουν πως κάποτε θα τους συγχωρέσουν, αν... αν... αν...
Και απαντάνε... και απαντάνε... και απαντάνε...
Σε αυτού του τύπου τις ερωτήσεις...
Πριν να μιλήσουμε για την μουσική... πάμε στην προσωπική τραγωδία... την οποία, φυσικά, την προσεγγίζουμε με αυτήν την τόσο προσεγμένη υπέροχη «τηλεοπτική» πανέμορφη προσέγγιση...
Και μετά από όλαααααααααα αυτά αυτός που παίρνει την συνέντευξη τους λέει
«Ας πάμε σε πιο ευχάριστα πράγματα»
και τους ρωτάει επιτέλους για μουσική!
Ω! Μουσική! Την θυμηθήκαμε!!! Κάπου υπήρχε κι αυτή αλλά την είχαμε ξεχάσει γιατί θέλαμε πρώτα να μιλήσουμε για όλα τα υπόλοιπα... Ξέρετε ποια υπόλοιπα... Μην αρχίσω πάλι... για τις κρίσεις και τις συγκρίσεις... Πέρασε η μισή συνέντευξη και σκεφτήκαμε πως πρέπει μάλλον να μιλήσουμε και για αυτήν.
Και αρχίζουν να μιλάνε για την μουσική...
Για λίγο... Για ελάχιστο... Για τόσο που δεν προλαβαίνεις να ακούσεις...
Και αμέσως μετά γυρνάμε στο αν είναι θεραπευτική η μουσική για αυτούς... Ξέρετε για να ενώσει αυτός που ρωτάει πάλι την μουσική με την προσωπική τραγωδία...
Και μετά γυρνάμε και στον θεό... Γιατί πάντα κάπου πρέπει να μπαίνει κι αυτός... Κι αν η σχέση τους με τον θεό τους βοήθησε στο να ξεπεράσουν την προσωπική τους τραγωδία...
Δείτε, λοιπόν, λίγο την πορεία...
Πιο αρχηγός, πιο ταλαντούχος, πιο ανταγωνιστικός, προσωπική τραγωδία, ελάχιστη μουσική, αν βοήθησε η μουσική στην προσωπική τραγωδία, αν βοήθησε ο θεός στην προσωπική τραγωδία.
Και δείτε κι αυτήν την πορεία...
Ισότητα (αντί αρχηγού), Ταλέντο (αμέτρητο αντί μετρήσιμο, σε όλους αντί σε έναν), Συνεργασία (αντί ανταγωνισμού), ζωή (αντί μόνο τραγωδία ζωής), πολλή μουσική (αντί ελάχιστη μουσική), μουσική ως έκφραση, ως αγάπη, ως τέχνη, ως 10.000 άλλα πράγματα ΚΑΙ ως θεραπεία (αντί μόνο ως θεραπεία), και, τέλος, άνθρωπος (αντί θεού).
.
Τι θα γινόταν αν ρωτούσαμε πώς τα καταφέρνετε παίρνοντας αποφάσεις όλοι μαζί; Πώς είναι να συναντιούνται τόσο πολλά και διαφορετικά ταλέντα; Πώς είναι να συνεργάζεστε τόσο ουσιαστικά; Πώς νιώθετε όταν παίζετε όλοι μαζί μουσική; Θέλετε να μας μιλήσετε εσείς για όσα περάσατε στην προσωπική ζωή σας; Αν δεν θέλετε, δεν πειράζει! Αν θέλετε να περάσετε κάποιο μήνυμα σε σχέση με την κακοποίηση, ποιο θα ήταν αυτό, τι θα θέλατε να πείτε στους άλλους ανθρώπους που έχουν κακοποιηθεί; Πείτε μας εσείς τι θέλετε να μοιραστείτε από εσάς; Τι θέλετε να πείτε εσείς για την μουσική σας, για την δημιουργία σας... και τι θα θέλατε να πείτε εσείς για την ζωή σας; Από πού πηγάζει η έμπνευσή σας; Από πού πηγάζει η δύναμή σας; Πώς καταφέρνετε να κάνετε το δάκρυ χαμόγελο; Πώς καταφέρνετε να κάνετε το σκοτάδι φως; Τι όμορφα που είναι τα βίντεό σας, πώς είναι να φτιάχνετε κάτι οπτικοακουστικό όλοι μαζί; Τι θα θέλατε να πείτε σε μουσικές ομάδες που δυσκολεύονται στην συνεργασία; Εσείς τι θα θέλατε να πείτε όχι εμείς τι θα θέλαμε να ακούσουμε!
Τι θα γινόταν αν ενδιαφερόμασταν όχι μόνο για την προσωπική τραγωδία μα για την συνολική προσωπική ιστορία... Αν αφήναμε τους ανθρώπους να μιλήσουν οι ίδιοι για την τέχνη τους ή για την ζωή τους...
Τι θα γινόταν αν αντί για ανάγκη για εντυπωσιασμό είχαμε ανάγκη για ενσυναίσθηση; Αν αντί για ανάγκη για νούμερα στην τηλεόραση είχαμε ανάγκη για επικοινωνία ανθρώπινη;
Τι θα γινόταν αν... απλά ήταν διαφορετικές οι ερωτήσεις...
Όχι μόνο του δημοσιογράφου. Όχι. Οι δικές μου και οι δικές σου ερωτήσεις.
Όχι μόνο προς τους καλλιτέχνες. Όχι. Προς τον οποιοδήποτε άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας,
Τι θα γινόταν αν... ρωτούσαμε με ενδιαφέρον και με ανθρωπιά και με αγάπη... για την ζωή και για την τέχνη...
Αναρωτιέμαι... Ποιες θα ήταν οι ερωτήσεις μας... και ποιες θα ήταν οι απαντήσεις μας... και αν αυτό και μόνο θα ήταν αρκετό για να ξεκινήσει να αλλάζει κατεύθυνση η ανθρώπινη επικοινωνία...
