Πολυτέλεια

(Και πριν λίγο καιρό (όχι πολύ, αυτήν την φορά) γράφτηκε αυτό...)


Πολυτέλεια


«Ο ηθοποιός είναι πολυτέλεια.» μου είπε και εγώ δεν είπα τίποτα... Εκείνη συνέχισε επαναλαμβάνοντας την ίδια φράση με λίγο διαφορετικές λέξεις «Το να είσαι ηθοποιός είναι ένα πολυτελές επάγγελμα.»... Νόμισε πως δεν την είχα ακούσει και για αυτό δεν της απάντησα τίποτα... αλλά η αλήθεια είναι πως την είχα ακούσει και είχα επιλέξει την σιωπή ως απάντηση... Στο μυαλό μου, βέβαια, επικρατούσε ο γνωστός πανικός... Είχα δύο φωνούλες... Η μία με έσπρωχνε στο να κάνω διάλογο και η άλλη στο να μην κάνω... Την πρώτη φορά επικράτησε η φωνή της σιωπής ενώ την δεύτερη η φωνή της φωνής... Αναστέναξα... Γιατί για μια φορά δεν μπορούσα απλά να σωπάσω και να προσπεράσω κάτι; Η ζωή μου θα ήταν τόσο πιο εύκολη και απλή! «Τι εννοείς;» την ρώτησα ήρεμα... Αυτό είναι το μυστικό... Να ρωτάς πάντα αυτόν που έχεις απέναντί σου τι εννοεί... Για εκείνην το «πολυτελές» μπορεί να σήμαινε κάτι διαφορετικό από ό,τι για εμένα... Για εκείνην το «ηθοποιός» μπορεί να σήμαινε κάτι διαφορετικό από ό,τι για εμένα... Εκείνη με κοίταξε περίεργα... Τις περισσότερες φορές, αν όχι πάντα, με κοιτάνε περίεργα όταν ζητάω εξηγήσεις για μια φράση που μου έχουν πει... «Εννοώ... Ε... Εννοώ... Εννοώ ότι ο ηθοποιός κάνει μόνο δύο ώρες κάτι που είναι διασκέδαση και πληρώνεται και για αυτό! Δεν κουράζει καθόλου τον εγκέφαλό του... Άντε τι πρέπει να κάνει; Να μάθει μόνο τα λόγια του και ακόμα και αυτά δεν χρειάζεται να τα πει σωστά... Δεν έγινε τίποτα και να τα πει στο περίπου...» Ξανά αναστέναξα... Είχα πάει εκεί για να διαβάσω και για να γράψω... και δεν ήμουν σίγουρη ότι η φωνούλα που με έσπρωχνε προς τον διάλογο ήταν αυτή που έπρεπε να ακολουθήσω... αλλά η αλήθεια είναι πως με αυτά που άκουγα σχεδόν δεν είχα επιλογή... δεν γινόταν να μην μιλήσω... Την κοίταξα... Πήρα μια βαθιά ανάσα και ξεκίνησα να μιλάω... «Πρώτα από όλα... Η δουλειά του ηθοποιού δεν είναι μόνο δύο ώρες... δεν είναι μόνο οι ώρες της παράστασης... Είναι πολλές ώρες προβών πριν ανέβει η παράσταση και, πολλές φορές, πολλές ώρες προβών ακόμα και αφού ανέβει η παράσταση. Είναι εβδομάδες και μήνες δουλειάς... και δεν είναι μόνο οι ώρες που αφιερώνεις στις πρόβες αλλά και οι ώρες που αφιερώνεις εκτός προβών... Δεύτερον... δεν είναι μόνο διασκέδαση... είναι και διασκέδαση αλλά δεν είναι μόνο διασκέδαση... Προσωπικά, πιστεύω ότι όλα τα επαγγέλματα θα έπρεπε να είναι και διασκέδαση... και δεν θεωρώ λογικό να θεωρούμε αυτονόητο ότι δουλειά και διασκέδαση είναι δύο έννοιες που δεν μπορούν να περπατήσουν μαζί στον ίδιο δρόμο... αλλά ακόμα κι αν υποτίθεται πως πρέπει να αποδεχτούμε πως η δουλειά δεν γίνεται να είναι διασκέδαση και η διασκέδαση δεν γίνεται να είναι δουλειά, το επάγγελμα του ηθοποιού δεν είναι μόνο διασκέδαση... και, δυστυχώς, πολλές φορές, δεν είναι ούτε ελάχιστα διασκεδαστικό... Κατά την γνώμη μου θα έπρεπε να είναι συνέχεια αλλά, στην πραγματικότητα, δεν είναι συνέχεια διασκεδαστικό... Τρίτον... Δεν πληρώνονται όλοι οι ηθοποιοί... Υπάρχουν ηθοποιοί που δεν πληρώνονται καθόλου, άλλοι που πληρώνονται ελάχιστα, άλλοι που πληρώνονται λίγα, άλλοι που πληρώνονται κανονικά, άλλοι που πληρώνονται αρκετά και υπάρχουν και κάποιοι που πληρώνονται πολλά. Σε καμία περίπτωση, η τελευταία και η προτελευταία κατηγορία δεν είναι η πλειοψηφία. Επίσης, υπάρχουν ηθοποιοί άνεργοι που, όπως πολλοί άλλοι άνθρωποι, κάνουν άλλες δουλειές άσχετες σε σχέση με αυτό που σπούδασαν ή με αυτό που αγαπάν... Τέταρτον... Ένας ηθοποιός κουράζει και το σώμα και την φωνή και την ψυχή και το μυαλό του... Για την ακρίβεια, πολλές φορές δεν τα κουράζει αλλά τα εξαντλεί... Δεν είναι τα λόγια αυτά που εξαντλούν τον εγκέφαλό του... δεν είναι το να μάθει λέξεις το δυσκολότερο πράγμα που έχει να κάνει... αλλά ένα σωρό άλλες διαδικασίες που δεν περιορίζονται καν μόνο στις πρόβες και στις παραστάσεις... Πρέπει να βρίσκεται διαρκώς σε μία κατάσταση έρευνας και πειραματισμού, μάθησης και γνώσης... Να διαβάζει, να μελετάει, να ερμηνεύει... Αυτό που θέλω να πω είναι πως δεν είναι όλα εύκολα και όμορφα απλά και μόνο επειδή κάποιος είναι ηθοποιός... Το να είσαι ηθοποιός είναι ένα δύσκολο και απαιτητικό επάγγελμα...»

Εκείνη, ενώ έλεγα όλα αυτά, με κοίταζε επεξεργαστικά...

«Ναι... Είναι δύσκολο...» συμφώνησε, έμοιαζε σαν να με είχε ακούσει και να μην με είχε ακούσει ταυτόχρονα, και μετά συμπλήρωσε «αλλά είναι πολυτελές...»

Και εμένα σφίχτηκε το στομάχι μου... και πόνεσε και το κεφάλι μου...

«Θα μπορούσα, ίσως, να δεχτώ ότι η τέχνη είναι πολυτέλεια... αλλά με άλλη έννοια από αυτήν που εννοείς εσύ... Με την έννοια ότι αν κάποιος πεινάει δεν ξέρω αν έχει την δυνατότητα να κάνει τέχνη... Το ίδιο, όμως, ισχύει και για την επιστήμη, για την φιλοσοφία... Όλα είναι πολυτέλεια όταν δεν έχεις να φας... Ακόμα και το ότι είμαστε εδώ και ακόμα και η συζήτησή μας... θα μπορούσαν να θεωρηθούν πολυτέλεια... Αλλά δεν μπορώ να θεωρήσω ότι το επάγγελμα του ηθοποιού είναι πολυτέλεια επειδή...ο ηθοποιός δεν κουράζει τον εγκέφαλό του...»

«Μα ο ηθοποιός δεν κουράζει τον εγκέφαλό του!» είπε εκείνη επιμένοντας στην άποψή της. «Εγώ έχω να διαβάσω τόσα... Και όλα είναι τόσο δύσκολα... Εγώ διάβαζα τόσα χρόνια στο πανεπιστήμιο και τώρα θα πρέπει να διαβάζω ούτε που ξέρω ακόμα πόσα χρόνια και για το μεταπτυχιακό... και θέλει διάβασμα, διάβασμα, διάβασμα... κι άλλο διάβασμα! Κανένας ηθοποιός, είμαι σίγουρη, δεν διαβάζει τόσο πολύ... Εγώ συνέχεια πρέπει να διαβάζω... να διαβάζω το ένα... να διαβάζω το άλλο... να διαβάζω το τρίτο... και όλα είναι τόσο δύσκολα... Εγώ κουράζομαι... Εγώ...»

ΕΓΩ, λοιπόν, από μέσα μου σκέφτηκα ότι μόλις περάσαμε στον επικίνδυνο χώρο του «Εγώ». «Εγώ» το ένα... «Εγώ» το άλλο... «Εγώ» το τρίτο... Όταν βρισκόμαστε σε αυτό το στάδιο είναι δύσκολο να ακούσουμε την άποψη του άλλου... πόσο, μάλλον, να την αποδεχτούμε... Συνήθως, δεν βρισκόμαστε σε κατάσταση διαλόγου αλλά σε κατάσταση μικρού μονολόγου... Δεν ήμουν σίγουρη αν είχε νόημα να συνεχίσω... Παρόλα αυτά, οι λέξεις βγήκαν μόνες τους χωρίς να τις σκεφτώ και χωρίς να προλάβω να πάρω την απόφαση να συνεχίσω...

«Επειδή στέκεσαι σε ένα δύσκολο σημείο δεν σημαίνει πως και ο άλλος δεν μπορεί να στέκεται σε ένα άλλο σημείο που είναι εξίσσου δύσκολο. Δεν ξέρω ποια ανάγκη σπρώχνει τους ανθρώπους στην σύγκριση... Δεν είναι ανάγκη να είναι όλοι οι δρόμοι των άλλων εύκολοι για να νιώσει κανείς πως ο δικός του είναι δύσκολος... Δεν ξέρω... Ιδιαίτερα στην εποχή που ζούμε... Θεωρώ ότι όλοι οι δρόμοι είναι δύσκολοι... Μπορώ να καταλάβω τις δυσκολίες που περνάει αυτός που σπουδάζει... Μπορώ να καταλάβω τις δυσκολίες που περνάει αυτός που δεν σπουδάζει... Μπορώ να καταλάβω τις δυσκολίες που περνάει αυτός που δουλεύει... Μπορώ να καταλάβω τις δυσκολίες που περνάει αυτός που δεν δουλεύει... Μπορώ να καταλάβω τις δυσκολίες του καλλιτέχνη... Μπορώ να καταλάβω τις δυσκολίες του επιστήμονα... Μπορώ να καταλάβω τις δυσκολίες που περνάς εσύ... Μπορώ να καταλάβω τις δυσκολίες που περνάω εγώ... Μπορώ να καταλάβω τις δυσκολίες του νέου που του στερούν το μέλλον... Μπορώ να καταλάβω και τις δυσκολίες του ηλικιωμένου που του γελοιοποιούν το παρελθόν... Μπορώ να καταλάβω και τις δυσκολίες που έχει για όλους μας το παρόν... Δεν βρίσκω ενδιαφέρον στο να μην καταλαβαίνω... ή στο να μην προσπαθώ να καταλάβω... πως κάθε χώρος και κάθε αντικείμενο έχει τις δικές του δυσκολίες... Επίσης... Θα μου ήταν τρομαχτικά δύσκολο, για την ακρίβεια αδύνατο, να πω σε κάποιον πως το δικό του επάγγελμα είναι πολυτέλεια... Νιώθω πως είναι άδικο και άτοπο το να λέμε πως ένα ολόκληρο αντικείμενο είναι πολυτέλεια... Κι ίσως είναι πολυτέλεια το να λέμε ότι κάτι είναι πολυτέλεια...»

«Εγώ πάλι πιστεύω πως υπάρχουν κάποια επαγγέλματα που είναι πολυτέλεια. Και ο ηθοποιός είναι ένα από αυτά.» υποστήριξε την θέση της πεισματικά για τρίτη φορά...

Λίγο το ότι έβλεπα ότι η συζήτησή μας δεν πηγαίνει κάπου... λίγο το ότι δεν υπήρχαν επιχειρήματα από την άλλη πλευρά και είναι πολύ πιθανό να κατέληγα να μιλάω μόνη μου... λίγο το ότι το στομάχι μου το ένιωθα να γίνεται όλο και πιο πολύ κόμπος... λίγο το ότι ήθελα να διαβάσω... λίγο και το ότι ήθελα να γράψω... αποφάσισα απλά να μην συζητήσω άλλο... Ευχήθηκα μόνο να μην μου χρεωθεί στην συνέχεια της ημέρας σαν μια μικρή ήττα... το ότι επέλεξα να μην συζητήσω άλλο... και να μην προσπαθήσω παραπάνω για να κάνω έναν άνθρωπο να καταλάβει... Ήδη ένιωθα στενοχώρια... και κούραση... Καμιά φορά, νιώθω πως αυτό το να υποστηρίζω καθημερινά το θέατρο, και όχι μόνο το θέατρο αλλά και άλλα θέματα τα οποία θεωρώ πως είναι άξια υποστήριξης, με έχει εξαντλήσει... Κούνησα τους ώμους... Και γύρισα στο βιβλίο μου... αλλά μετά από μερικά λεπτά σιωπής... Εκείνη μου ξαναμίλησε...

«Ξέρεις αγγλικά;» με ρώτησε... «Θέλω να με βοηθήσεις σε κάτι...»

«Ξέρω αγγλικά...» απάντησα «αλλά σε λογικά πλαίσια... όχι πολύ καλά... ούτε πολύ κακά... Αν μπορώ να βοηθήσω... Να βοηθήσω...» ήμουν ακόμα στην προηγούμενη ατμόσφαιρα συζήτησης... αλλά ένας άνθρωπος ζητούσε την βοήθειά μου. Δε λέω ποτέ «όχι» σε αυτό.

Έβγαλε ένα βιβλίο. Γραμμένο στα αγγλικά. Έγραψε σε ένα χαρτάκι... δύο λέξεις...

«Θέλω να μου βρεις αυτές τις δύο λέξεις σε αυτό το βιβλίο... Τις χρειάζομαι για την εργασία μου... και θέλω να δω πού μιλάει μέσα στο βιβλίο σε σχέση με αυτές...»

Την κοίταξα λίγο περίεργα... Κοίταξα το βιβλίο... και ήταν κάτι σε σχέση με στατιστική...

«Για να καταλάβω... Θέλεις να κοιτάξω... όλο αυτό το βιβλίο... για να βρω αυτές τις δύο λέξεις;»

«Ναι.» μου είπε.

Ήξερα πως αυτό είναι κάτι που μπορεί να το κάνει και η ίδια... και ένιωθα και κάτι περίεργο στο ύφος της...

«Δεν μπορώ να το κάνω αυτό... Είναι μεγάλο αυτό το βιβλίο... Και θέλει χρόνο να το κοιτάξει κανείς όλο... και να βρει αυτές τις δύο λέξεις... Μπορούμε βέβαια να κοιτάξουμε τα περιεχόμενα... για να δούμε αν θα βρούμε κάτι κάπου... αλλά δεν μπορώ να κοιτάξω όλο το βιβλίο...» είπα, σχεδόν, γελώντας. Κοίταξα τα περιεχόμενα... Δεν βρήκα τις δύο λέξεις της...

Τότε εκείνη το πήρε μόνη της, το έψαχνε, το έψαχνε, το έψαχνε... κάπου βρήκε κάτι σε σχέση με την μία λέξη της και μου έδωσε το βιβλίο και μου ζήτησε να της μεταφράσω...

Κοίταξα όσα έγραφε... και της είπα πως δεν μπορώ να το κάνω... Είχε όρους στατιστικής... και δεν ήμουν σίγουρη αν θα το μεταφράσω σωστά... Είναι άλλο να ήταν ένα κείμενο άλλο... πιο ουδέτερο... και άλλο ένα κείμενο τόσο εξειδικευμένο... με τόσο συγκεκριμένους όρους... Και εκείνη τότε γύρισε και μου είπε...

«Είδες πόσο δύσκολο είναι το δικό μου αντικείμενο; Αυτή είναι η διαφορά μας... Ένας ηθοποιός δεν κουράζει τον εγκέφαλό του.» μου είπε και με κοίταξε σαν να επιβεβαιώνεται η θεωρία της...

Τότε κατάλαβα... πως δεν μου ζήτησε βοήθεια για να ζητήσει την βοήθεια μου... Μου ζήτησε βοήθεια για να επιβεβαιώσει την άποψή της... Μάζεψα όλη την ψυχραιμία του κόσμου και της είπα αφού έκλεισα το βιβλίο και της το έδωσα πίσω.

«Αυτό δεν ήταν ευγενικό.»

Και εκείνη με κοίταξε σαν κανείς να μην το έχει πει ποτέ αυτό.

«Η συμπεριφορά σου δεν ήταν ευγενική. Μου ζήτησες την βοήθειά μου και εγώ θέλησα να σε βοηθήσω. Το ότι μου δίνεις ένα αγγλικό βιβλίο στατιστικής και δεν θέλω να σου το μεταφράσω, θα μπορούσα να προσπαθήσω να σου το μεταφράσω αλλά δεν θέλω γιατί δεν γνωρίζω και δεν καταλαβαίνω τους συγκεκριμένους όρους, δεν είναι σε καμία περίπτωση απόδειξη ότι ο ηθοποιός δεν κουράζει τον εγκέφαλό του. Ακόμα και να μην ήμουν ηθοποιός και πάλι το ίδιο θα σου έλεγα. Δεν έχω κάνει στατιστική ποτέ στην ζωή μου... Δεν είμαι υποχρεωμένη να γνωρίζω τα πάντα... Και αν ζήτησες την βοήθεια μου απλά και μόνο για να επιβεβαιώσεις την θεωρία σου... για να υποτιμήσεις όχι μόνο αυτό με το οποίο ασχολούμαι εγώ αλλά και αυτό με το οποίο ασχολείται και πολύς άλλος κόσμος... Το λιγότερο που μπορώ να πω είναι πως δεν είναι ευγενικό... Είναι στενάχωρο το ότι δεν έχεις βρει άλλο τρόπο να καταφέρνεις να τα βγάζεις πέρα από το να υποτιμάς κάτι για να υπερτιμήσεις κάτι άλλο... Και, ίσως, να έπρεπε να επεξεργαστείς λίγο ποια ανάγκη σε σπρώχνει στο να θέλεις να νιώσεις πως οι άλλοι έχουν μια εύκολη ζωή ενώ εσύ έχεις μια δύσκολη ζωή... Και τώρα... Πάω να διαβάσω... Με αυτόν τον εγκέφαλο που δεν τον κουράζω ποτέ...» είπα με μια ελαφριά δόση αυτοσάτιρας, μάζεψα τα πράγματα μου και σηκώθηκα για να αλλάξω θέση...

Νόμιζα πως θα είχε παρεξηγηθεί από το πώς της μίλησα... αλλά δεν είχε...

Ήρθε και μου ξαναμίλησε λίγο πιο μετά... Δεν της είχε φανεί απότομος ο τρόπος μου... ούτε ακραία αυτά που της είπα...

Όμως κάτι είχε χρεωθεί μέσα μου... Κάτι που έπρεπε εγώ να επεξεργαστώ και να χειριστώ διαφορετικά... Δεν ήθελα να περάσω στην όχθη του δεν συμπαθώ κάποιον... Την συγκεκριμένη κυρία... δεν την συμπαθεί κανείς... Κι εγώ, όπως πάντα, δεν την έβλεπα με τα μάτια των άλλων... Για αυτό και ήμουν η μόνη με την οποία μιλούσε... Όταν οι άλλοι μου μίλαγαν άσχημα για αυτήν... την προστάτευα μέσα μου... Όπως κάνω με όλους τους ανθρώπους... Δεν αφήνω να με αγγίζουν τα λόγια των άλλων για κάποιον... Θέλω να έχω την δική μου άποψη για αυτόν που έχω απέναντί μου, από την δική μου σχέση μαζί του... Αλλά με ενόχλησε η συμπεριφορά της... Ήταν γεγονός... Επίσης, ήταν γεγονός πως επέλεξε να μιλήσει έτσι στον μόνο άνθρωπο που της μιλάει... Ένα πράγμα μόνο γνώριζε για εμένα... Το ότι ασχολούμαι με το θέατρο... Κι αυτό επέλεξε να το υποτιμήσει... Επέλεξε να με υποτιμήσει... Σαν να θέλει να με σπρώξει και εμένα μακρυά... Ευτυχώς, βρέθηκα για λίγο σε αυτό το σημείο... Τώρα γνώριζα τι έπρεπε να κάνω στην επόμενη συνάντησή μας... Όχι, δεν θα περνούσα τόσο εύκολα και γρήγορα στην πλευρά που βρίσκομαι σπάνια... αυτήν της μη συμπάθειας... Θα προσπαθούσα να επικοινωνήσω... Θα έδινα δεύτερη ευκαιρία στην επικοινωνία... Και τρίτη και τέταρτη... και μετά θα έβλεπα πού θα στεκόμουν... Αλλά για την ώρα θα στεκόμουν, εκεί που μου αρέσει να στέκομαι, όχι στην πλευρά της αντιπάθειας ούτε στην πλευρά της συμπάθειας... στην πλευρά της στάσης ζωής μου να θέλω να κατάλαβω τον άλλον, της προσπάθειας για επικοινωνία...

Και με απασχόλησε το συγκεκριμένο σκηνικό για κάποιες ημέρες... αλλά στην επόμενη συνάντησή μας... γνώριζα τι πρέπει να πω και τι πρέπει να κάνω...

Αυτό, όμως, είναι μια άλλη ιστορία... που, ίσως, την διηγηθώ κάποια άλλη φορά... Ίσως και όχι...

Ίσως και το να διηγούμαστε ιστορίες θα μπορούσε να θεωρηθεί πολυτέλεια... Ίσως και όχι...

Γιατί το όμορφο με τις ιστορίες είναι... πως ό,τι κι αν συμβαίνει... τις κουβαλάς μαζί σου... Ακόμα και στις δυσκολότερες συνθήκες... Μπορείς να πεις μια αληθινή ή μια φανταστική ιστορία και να κρατηθείς από αυτήν... Να γεννήσεις σκέψεις ή συναισθήματα στον άλλον... Να συγκινήσεις ή να συγκινηθείς... Ω! Όχι... Δεν μπορώ να θεωρήσω τις ιστορίες πολυτέλεια... Οι ιστορίες είναι ανάγκη... Οι ιστορίες είναι ζωή... Ο κόσμος να γκρεμίζεται... Οι ιστορίες σου είσαι εσύ...

Και το να είσαι εσύ...

Σε καμία, μα καμία, περίπτωση,

Δεν είναι πολυτέλεια...