365 Ημέρες. 69.

 365 Ημέρες

69

29.05.2023 Δευτέρα

Δεν έχω διαβάσει «πολλή» φιλοσοφία (αν και δεν νομίζω να μπορεί να μετρηθεί η φιλοσοφία!) στην ζωή μου. Σίγουρα δεν έχω διαβάσει όση θα ήθελα και όση θα μπορούσα. Σίγουρα δεν έχω διαβάσει όση πιστεύουν οι άλλοι πως έχω διαβάσει.

Σε ένα από τα προηγούμενα γράμματά μου, σου έγραφα, Φίλε μου, για το πώς αρκετοί άνθρωποι πίστευαν πως έχω διαβάσει Γιάλομ και πως μου αρέσει πολύ ενώ εγώ, τότε, ακόμα, δεν είχα διαβάσει. Μάλιστα, είναι ένας από τους λόγους που αποφάσισα να διαβάσω τα βιβλία του Γιάλομ.

Αρκετοί άνθρωποι, λοιπόν, πίστευαν και πιστεύουν πως έχω διαβάσει, για παράδειγμα, Πλάτωνα, Αριστοτέλη και άλλους... Έχουν έρθει μετά από παραστάσεις μου να μου μιλήσουν για τον έναν ή τον άλλον φιλόσοφο και όταν απαντάω πως δεν έχω διαβάσει, στην αρχή δεν το πιστεύουν και μετά, αφού το πιστέψουν, μου λένε για το πόσο οι ανησυχίες μου και οι προβληματισμοί μου τους θύμισαν κάποιον φιλόσοφο, κάτι που έγραψε, κάτι που έκανε, κάτι που είπε, κάτι που πρέπει οπωσδήποτε να διαβάσω! Η μόνη μου επαφή (και, δυστυχώς, κωμικοτραγική επαφή!) ήταν μέσα από τα κείμενα και μέσα από τη διαδικασία του σχολείου. Και δεν το λέω, φυσικά, με περηφάνια! Θα ήθελα πολύ να έχω διαβάσει... απλά, ακόμα, για την ώρα, δεν το έχω κάνει, πέρα από κάποιες σκόρπιες, χαοτικές, μη εποικοδομητικές φιλοσοφικές βιβλιοπροσπάθειες. 

Ένας φιλόσοφος, όμως, ήρθε στο δρόμο μου και τον διάβασα αρκετά. Ήταν ο Σοπενάουερ που ακόμα τον λέω Σοπενχάουερ και ακόμα δεν γνωρίζω πώς είναι πιο σωστό να τον πω και να τον γράψω. Ήταν τόσο απέραντα απαισιόδοξος (έχω υπάρξει κι εγώ), τόσο βουτηγμένος στην θλιψη (έχω υπάρξει κι εγώ), τόσο ουσιαστικά βασανισμένος (έχω υπάρξει κι εγώ)... Ίσως, για αυτό, με συγκινούσε. Βέβαια... με στενοχωρούσε... με σκοτείνιαζε... Αλλά δεν είχε καμία σημασία, με τραβούσε στο να συνεχίζω να τον διαβάζω και κάπως παράδοξα με ηρεμούσε... Και έτσι κατέληξα στο να τον διαβάζω για κάποιο καιρό... Και ήταν μια απίστευτη φιλοσοφική διαδρομή... 

Θυμάμαι, όμως, να μην μου αρέσουν οι αντιλήψεις του για τις γυναίκες (αυτό το συναντάμε και σε άλλους φιλόσοφους και μου φαίνεται θλιβερό κι ας ήταν άλλες οι εποχές...). Κάπως ευχόμουν, τουλάχιστον, όλοι οι φιλόσοφοι να είχαν κάνει βήματα στην σκέψη τους σε σχέση με τις γυναίκες ακόμα κι αν ζούσαν σε άλλη εποχή από τη δική μας. Θα έλεγε, βέβαια, κανείς πως μπορεί να «μισούσε» όλους τους ανθρώπους... Μπορεί και όλο τον κόσμο...

Σε κάθε περίπτωση, τον διάβασα αρκετά, μἐχρι που είπα, έτσι ξαφνικά: «Στοπ».

Το «βαρύ» του στο «βαρύ» μου μάλλον δεν αντέχονταν.

Αλλά μέχρι εκείνο το σημείο τον διάβασα ασταμάτητα και ακούραστα και αβίαστα. Μου άρεσε να τον διαβάζω, με χαλάρωνε, με ταξίδευε, με προβλημάτιζε, με άγγιζε, με συγκινούσε...

Κι ας έχω χρόνια να τον διαβάσω, ακόμα νιώθω να του έχω μια ιδιαίτερη συμπάθεια και να συνδέομαι με έναν ξεχωριστό τρόπο μαζί του. Κι ας είναι η στάση ζωής μου, τώρα πια, άλλη.

Ξέρω πως κάποτε θα μπορούσα να είχα ρουφηχτεί ολοκληρωτικά στο σκοτάδι. Αλλό αν, τελικά, τα κατάφερα και στράφηκα, κάπως, προς το φως.

Διαβάζω τώρα που γράφει ο Γιάλομ για τον Σοπενάουερ. 

Και συγκινούμαι. Πολύ.

Με πιάνει να τον ξαναδιαβάσω τώρα. 

Ίσως όταν διαβάσω το βιβλίο του Γιάλομ με τον Σοπενάουερ τότε να ξαναδιαβάσω και τον ίδιο τον Σοπενάουερ, όπως έκανα και με τον Επίκουρο, όπου διάβαζα, ταυτοχρόνα, το βιβλίο του Γιάλομ σε σχέση με τον Επίκουρο και από δίπλα τον ίδιο τον Επίκουρο... Ωραίος βιβλιοσυνδυασμός! 

Για την ώρα, φτάνω το βιβλίο της ζωής του Γιάλομ, σιγά σιγά ή γρήγορα γρήγορα, προς το τέλος του και είμαι τόσο χαρούμενη για αυτό! (Και δεν έχω ιδέα, δεν είμαι σίγουρη, με ποια σειρά να διαβάσω, μετά, τα βιβλία του! Θα δούμε! Θα δείξει!)! 

Γράφει ο Γιάλομ για την απαισιοδοξία του Σοπενάουερ... 

ότι δεν τον εγκατέλειπε ποτέ και ότι δεν μπορούσε να βρει πουθενά θετική στάση ζωής... 

«Στο τέλος της ζωής του ποτέ κανένας άνθρωπος, αν είναι ειλικρινής κι έχει σώας τας φρένας, δεν εύχεται να την ξαναζήσει από την αρχή. Αντί για αυτό θα προτιμήσει σαφώς την πλήρη ανυπαρξία.»

Σοπενάουερ

Μήπως για αυτό ο Γιάλομ ονόμασε και το βιβλίο του έτσι;

«Αυτό ήταν η ζωή; Τότε άλλη μια φορά!»

Γιαλομ

Εκείνος έχει σώας τας φρένας κι όμως εύχεται να ξαναζήσει τη ζωή του από την αρχή!

Μήπως ο τίτλος του βιβλίου είναι...

Μια απάντηση στον Σοπενάουερ από τον Γιάλομ;

Αυτά τα φιλοσοφικά σήμερα, Φίλε μου... 

Πάμε να ζήσουμε τη ζωή μας;

Μαριλού